Karakteristieke eigenschappen

Een van de pijnlijkste symptomen van mensen die kampen met Complex Trauma is dat als je aan ze vraagt wie ze zijn, ze hier heel vaak geen antwoord op kunnen geven. Vaak zeggen ze: “geen idee, daar heb ik nooit over nagedacht”. Als je dan wat verder gaat doorvragen blijkt dat ze zichzelf vaak waardeloos vinden en eigenlijk schamen voor wie ze zijn. Ze hebben een heel laag zelfbeeld wat hun verdere leven van invloed zal zijn. Mensen met een laag zelfbeeld kampen meestal met schaamte. Schaamte om wie of wat ze geworden zijn. Ze voelen zich waardeloos omdat ze nooit het gevoel hebben gehad dat ze ertoe deden.

Als je als baby geboren wordt heb je 3 basisbehoeftes namelijk:

1. Ben ik waardevol;
2. Kan men van mij houden;
3. Ben ik gewenst/gewild.

Om deze basisbehoeftes te kunnen voelen, zal je als kind op zoek gaan naar de antwoorden op de volgende vragen:

• Interesseert zich iemand in mij, oftewel word ik gezien;
• Heb ik iets te bieden voor een ander;
• Ben ik waardevol;
• Ben ik iemand van wie je kunt houden, die met mij een relatie zouden willen aangaan.

Al deze behoeftes vormen de IDENTITEIT van een persoon, naast natuurlijk ook de biologische kenmerken.

Als baby/opgroeiend kind ben je onbewust op zoek naar de antwoorden op deze oh zo belangrijke vragen. De enigen die je in je eerste jaartjes van je leventje hier het antwoord op kunnen geven zijn je ouders. Zij zijn de spiegel die jou laat “zien” wie je bent. Maar wat als “deze spiegels” er niet zijn omdat ze je niet zien staan, geen aandacht voor je hebben en je dus emotioneel en/of fysiek verwaarlozen? Wat als je ouders je misbruiken of afschuwelijke dingen tegen je zeggen?

Je gaat dan als kind bepaalde reacties interpreten en de schuld bij jezelf zoeken. De hersentjes van de kleine draaien overuren om te snappen waarom pappa en mamma zo doen. Er ontstaat chaos in het hoofdje. Het kindje blijft verlangen naar een warme schoot, een lief woordje, een aai over zijn bol. Maar pappa en mamma zijn altijd aan het werk, kijken tv of luisteren maar met een half oor. Nadat de kleine alles uit de kast heeft gehaald en zelfs rooksignalen geen resultaat opleveren kan het kindje alleen nog maar denken: ik heb echt wat verkeerds gezegd of gedaan, ik ben een last anders zouden ze wel anders tegen me doen.

Wanneer het kind dan ook op school merkt dat er wel eens om hem/haar gelachen wordt, klasgenootjes rollen met hun ogen als je wat zegt, je uitschelden en/of je staat op het schoolplein alleen, dan kan het kind alleen nog maar denken: ik doe er niet toe, ik ben niet goed genoeg, waardevol, gewild of om van gehouden te worden.

Alle “vervormingen” over wie of wat je bent, zorgen ervoor dat je je SCHAAMT voor je identiteit oftewel je eigen ik. Deze schaamte voor je identiteit wordt een OVERTUIGING. In het Engels noemen ze dit CORE BELIEVE!

Net als de overtuigingen dat je niet je niet waardevol bent maar een last. Geen persoon bent om van te houden. Als een aardbeving komen deze overtuigingen bij je binnen en nemen je gevoel van eigenwaarde/identiteit op alle vlakken in je lichaam en in je leven over.

Door deze overtuigingen is er absoluut geen ruimte meer om iets positiefs binnen te laten komen. Je vertrouwt niemand meer. Als mensen je complimentjes geven weet je niet wat je ermee moet. Je gelooft ze niet en denkt: “als jullie me echt zouden kennen…….dan zouden jullie dit echt niet tegen mij zeggen. Want ik ben geen goed persoon waarvan je kunt houden. Waarom geeft deze persoon mij een complimentje?”. “Hij zal vast wel wat van me willen”. Want een complimentje krijgen, staat niet in jouw vocabulaire.

Een ander simpel voorbeeld laat ook de impact van geestelijke mishandeling en verwaarlozing door ouders zien.

Iedereen kent vast en zeker het lachspiegelhuis. Hier hangen o.a. spiegels die je dikker of juist smaller maken. Stel je groeit op in een huis waar geen normale spiegel hangt maar een spiegel die je juist heel dik maakt. Je kent alleen maar deze spiegel. Daarnaast zegt je moeder regelmatig tegen je dat je een volgevreten varken bent en dat mensen haar aanspreken dat haar dochter dik begint te worden. Iets anders hoor en zie je niet. Als je dan met je 10^e bij een vriendinnetje in de spiegel kijkt en je kijkt dan dus in een normale spiegel, zal jij ervan overtuigd zijn dat de spiegel bij je vriendinnetje een lachspiegel is. Want het beeld wat je ziet klopt niet met het beeld wat jij dagelijks ziet en wat je moeder ook herhaaldelijk bevestigde.

Zoals eerder vermeldt, is het voor ieder mens een basisbehoefte om iets te kunnen betekenen, je waardevol te voelen. Dat je belangrijk bent en mensen het fijn vinden om bij in de buurt te zijn.

Je gaat op zoek naar manieren om deze behoefte te vinden.

Manieren om je basisbehoefte te krijgen:

• Stel je wordt geboren en je ziet er ontzettend leuk uit. Je hebt een mooi gezichtje en goed figuur. Je zult dan zeker veel aandacht krijgen van jongens/mannen. Dit geeft je het gevoel dat je belangrijk bent, dat je gezien wordt. Je gaat geloven dat je niet gezien wordt als je laat zien wie je van binnen bent. Maar men ziet mij wel staan omdat ik er leuk uitzie. Dus ik moet ervoor zorgen dat ik er goed uitzie. Dit wordt bijna een obsessie en wat als ik 40 of 50 jaar ben, hoe blijf ik dan nog aantrekkelijk?
• Een andere manier om je beter te voelen is proberen meer mannen in bed te krijgen dan degene met het knappe gezichtje. Ik ben beter in bed dan haar. Dus ik ben “belangrijk” voor mannen die graag seks met iemand willen.
• Ook kunnen mensen zich belangrijk voelen vanwege hun geld, hun carrière, hun positie, hun spullen….etc. Maar wat als je met pensioen gaat? Je gevoel betekenisvol te zijn hing af van je werk.
• Relaties aangaan om niet alleen te willen zijn. Want alleen zijn is één van de ergste dingen die je iemand kunt aandoen die zich schaamt. Dus als ik geen relatie heb dan ben ik niet belangrijk. Je zult altijd naarstig op zoek zijn naar een relatie. Heb je het gevoel dat je relatie op kiepen staat, zorg je dat je alweer een andere relatie hebt. Dit geeft je het gevoel dat je aantrekkelijk bent en iemand bent om van te houden.

Als je kiest voor één van de bovengenoemde manieren om je het gevoel te geven dat je belangrijk bent. Dan lijkt dat in het begin de oplossing te zijn. Maar dat is het niet. Je gaat het gevoel krijgen dat je je steeds moet bewijzen. Lukt dat niet dan word je jaloers en onzeker.

Mensen met Complex Trauma verlangen naar intimiteit maar zijn gelijktijdig ook bang voor intimiteit. Want wat gebeurt er als ik de muur laat zakken? Dan zullen ze me na een tijdje wel verlaten. Want ik ben vast en zeker “een tussendoortje” totdat ze een knapper iemand tegenkomen. Dus je gaat constant testen of jullie relatie nog ok is, want de angst om verlaten te worden, blijft je achtervolgen.

Reactie op schaamte

Je probeert jezelf te verstoppen maar eigenlijk wil je geen connectie voelen over hoe je je voelt. Dus je probeert los te komen van jezelf

• Wie wil er rondlopen met het gevoel ik ben een loser, niemand houdt van mij en ik doe er niet toe. Dit is de kans om verslaaft te raken aan middelen die je gevoelens dempen;
• Ik hou niet van me mezelf. Dus het ergste wat je iemand kunt aandoen die niet van zichzelf houdt, is die persoon opsluiten in een kamer met niemand anders. Want je kunt niet met jezelf en je gevoel omgaan. Je gaat afleiding zoeken. Ieder “stil” moment ben je op zoek om maar zo gauw mogelijk weer afleiding te vinden. Zonder afleiding word je hartstikke onrustig en gaat bijvoorbeeld wiebelen met een been.

Verstoppen/isoleren

Een logische reactie op schaamte voor jezelf is je verstoppen. Je wil je verstoppen omdat je niet wilt dat mensen zien wat voor een gemeen persoon je bent. Als deze mensen dit wel zien, zullen ze me misbruiken, afwijzen en pijn doen. En dus moet ik mij verstoppen.

Je kunt je letterlijk verstoppen door binnen te blijven en geen contact met de buitenwereld te zoeken oftewel isoleren.

De andere manier van verstoppen is je figuurlijk verstoppen achter een muur. Je laat niemand dichtbij komen. Je kunt een hele avond met heel veel mensen praten, maar je laat niemand mentaal dicht bij je in de buurt komen. Deze manier van verstoppen kun je op verschillende manieren doen:

• De clown spelen door grapjes te maken
• Je speelt naar buiten toe alsof alles perfect is. Maar zo gauw als je thuis bent gaat de mishandeling in welke vorm dan ook weer gewoon door. Met andere woorden: je hangt niet de vuile was buiten.
• Creëert een succesvol imago: je gebruikt je intelligentie en vaardigheden om een succesvol persoon te creëren die alles dik voor elkaar heeft. Je creëert een façade oftewel een kaartenhuis. Wat je eigenlijk denkt is: ik kan de pijn vanbinnen niet oplossen, dus ik probeer mijn pijn op te lossen met behulp van de externe wereld.

Dit kun je een hele tijd volhouden maar dan stort je kaartenhuis in en komt de verslaving om de hoek kijken. Want je wilt de pijn van binnen niet voelen want die is te pijnlijk. Na een periode onderga je een detox en wil je weer de draad

(façade )oppakken voor het moment dat het kaartenhuis weer in elkaar stort. Maar deze façade voortzetten kost je bakken vol energie en binnen afzienbare tijd krijg je een terugval. Want de pijn van binnen zit er nog steeds. Zolang als je niet naar deze pijn durft te kijken en aan te pakken zul je nog vaak een terugval krijgen.

• “Je masker” opzetten en je aanpassen aan de stemming van de mensen waarbij je op dat moment bent. Je past je dus letterlijk aan de omgeving aan door steeds “van masker te wisselen”. Het is niet “de echte jij” maar je wisselt van rol. Sommige mensen zijn hier op den duur zo goed in dat ze net kameleons zijn. Ik zal de persoon zijn die jij wilt dat ik ben, wijs me alsjeblieft niet af.
• Je wordt een “People Pleaser”. Dit werkt voor even maar een “People Pleaser” kan geen “nee” zeggen en mensen zullen dus misbruik maken van jouw goedheid.
• Niks interesseert je en je doet niks aan je pijn vanbinnen. Dat is de perfecte manier van verstoppen. Je steekt een lange vinger op naar iedereen. Waarom zou je proberen dingen te veranderen? Het gaat je toch niet lukken. Dus waarom zou ik zoveel moeite doen als ik bij voorbaat al weet dat het op niks uitloopt. Deze mensen blijven gevangen zitten omdat ze steeds een reden vinden om de pijn niet aan te pakken.

Hoe kun je genezen van schaamte? Dat is een hele reis. Maar de volgende punten zijn belangrijk om mee te nemen tijdens je reis:

• Ga om met positieve mensen. Mensen die eerlijk zijn en je oprecht een goed gevoel geven;
• Ga niet terug naar je ouders;
• Maak grenzen voor “slechte spiegels”;
• Ga op zoek naar de waarheid over de persoon die je werkelijk bent. Zoek de dingen die een leugen waren en vervang ze voor de waarheid;
• Een schoon geweten. Zodat je de leugens herkent die er tegen je gezegd zijn en je geweten dus schoont blijft;
• Probeer mensen te helpen op wat voor manier dan ook. Je begint dan te leren waar je goed en van waarde voor bent;
• Ga praten met mensen die je vertrouwt, Die je kunt vertellen over je schaamte etc. Mensen vinden het namelijk fijn als iemand dingen vertelt die hij/zij moeilijk vindt. Want nu zien ze de persoon die je werkelijk bent.
• Ben geduldig met jezelf. Want in de loop van je kindertijd zijn er zoveel afschuwelijke dingen gezegd dat het een hele reis wordt om voor al deze afschuwelijke dingen meteen “de waarheid” te vinden.

Vertrouwen en Respect

Waar kijken we nou precies naar?

Veel mensen leren de betekenis van trauma en van Complex Trauma. Complex Trauma is een nieuw concept. Er wordt over heel veel dingen nagedacht. Maar wat zijn eigenlijk de gevolgen op langere termijn? We kunnen naar de hersenen kijken, hoe je jezelf ziet en heeft dit invloed op je coping (bescherming). En wat voor gevolgen heeft het op de manier zoals ik omga met relaties naar anderen. Er is eigenlijk nog niet veel informatie hierover. Het erge is dat het veel dingen in je leven kapot maakt.

Relaties

Stel je bent 16, 17 , 19 etc. en je begint te daten met anderen. Wat zijn dan voor jou de essentiële, noodzakelijke bouwstenen voor een gezonde relatie? Als ik een gezonde relatie wil hebben, wat heb ik dan absoluut nodig om een relatie op te kunnen bouwen?

Heb je wel eens nagedacht over deze vraag? Complex trauma verbuigt de twee essentieelste dingen in een relatie namelijk: vertrouwen en respect.

Vertrouwen

Heb je geen vertrouwen dan kun je geen gezonde relatie opbouwen. Het gaat tot op zekere hoogte goed maar dan begint toch je vertrouwen in relatie tot anderen aan je te knagen.

1. Partners die beiden verslaafd zijn geweest en tegelijk een DETOX hebben gedaan.

Ze willen heel graag hun relatie voortzetten. Er ontstaat alleen wel de vraag:  kunnen we elkaar nog wel vertrouwen omdat we  tijdens onze verslaving niet altijd eerlijk waren? Hoe groot is de kans van slagen dat we een gezonde relatie krijgen? In de realiteit is het zo dat wanneer je iemands vertrouwen hebt beschaamd door liegen, bedriegen of wat van vorm dan ook, het heel veel tijd kost om het vertrouwen in de persoon te hervinden -ze moeten hier beiden aan werken- duurt 5 tot 10 jaar.

2. Je bent in recovery, gaat naar “een meeting” en ontmoet daar een geweldig persoon. Je bent meteen verliefd en krijgt een relatie. Jullie hebben al een tijdje een relatie maar je partner vertrouwt je niet, is jaloers, controleert je gsm en je moet iedere dag vertellen wat je hebt gedaan. Het voelt als verstikkend en je begint je tegen deze persoon af te zetten. Dit is helaas een normale reactie van je partner dat hij/zij je (nog) niet vertrouwd. Als je in het verleden problemen met eerlijkheid hebt  gehad -wat vaak voorkomt bij mensen die verslaafd zijn geweest- zal je dit vertrouwen zelf weer moeten opbouwen en dat kost tijd.
3. Je gaat voor de 10^e keer een DETOX doen. En je hoofd zegt je ook dat het deze keer serieus is. Er is iets in je verandert. Je verkondigt tegen iedereen: “deze keer is het anders. Vertrouw me”. Iedereen denkt “ja hoor, dat hebben we al eerder gehoord”. Je snapt niet dat je familie je niet vertrouwd, want je bent toch al een maand “clean”. De realiteit is dat families pas na een jaar constant “clean” te zijn je langzaam meer zullen gaan vertrouwen. Je moet niet vergeten dat je in de periode dat je nog verslaafd was je heel veel vertrouwen hebt geschaad.

Problemen met vertrouwen 

Het kind voelt zich niet veilig. Het kind beseft dat zijn/haar behoeftes er niet toe doen. Ze krijgen alleen aandacht op momenten dat de ouders daar zin in hebben. Dus de momenten van aandacht zijn inconsequent. Het kind begint zich te realiseren dat de belangrijkste mensen in hun leventje die eigenlijk voor het kindje moeten zorgen niet betrouwbaar zijn. Dus op een bepaald moment realiseren ze zich een aantal dingen, zoals:

• Als je mensen gaat vertrouwen open je eigenlijk de deur om pijn gedaan te worden. Ze kunnen je laten barsten;
• De enige persoon die ik kan vertrouwen ben ikzelf. Ze stoppen al hun vertrouwen in zichzelf en gaan op zoek naar hun eigen behoeftes en zorgen er zelf voor dat ze niet pijn gedaan worden. Ze proberen iedereen in hun omgeving te controleren. Ze zien alleen nog maar de optie dat ze alleen zichzelf kunnen vertrouwen. Dit lijkt voor een hele tijd ook te werken. Je denkt dat je de oplossing hebt gevonden. Maar er zijn 2 dingen die gebeuren als je volwassen wordt:

1. Zolang je niemand vertrouwt zul je ook geen betekenisvolle intieme relatie krijgen omdat je iedereen op een afstand houdt. Ze komen tot een moment dat meer intimiteit in een relatie stopt. Dus iedere relatie heeft niet veel diepgang. Maar op een bepaald moment gaat je een lampje branden wat zegt: als ik een betekenisvolle intieme relatie wil, dan moet ik ook kunnen “vertrouwen”. En dat is dus een probleem.
2. Je hebt alle vertrouwen in jezelf gestopt maar je komt erachter dat je zelf ook niet helemaal te vertrouwen bent. Je hebt zelf ook een beetje een donkere kant aan je. Dit doet je geloven dat je gevaarlijk bent en ook al niet zo slim als je dacht. Dus al dat vertrouwen wat je in jezelf hebt gestoken, zorgt er nu voor dat je pijn gedaan word. Het zorgt ervoor dat je negatief over jezelf denkt en slechte beslissingen maakt. Het vertrouwen in jezelf werkt nu tegen je en er ontstaat een groot dilemma. Je wil mensen kunnen vertrouwen, je merkt ook hoe belangrijk vertrouwen is, maar je bent bang om het te proberen.

Je ontmoet mensen en stapje voor stapje probeer je deze mensen dichtbij te laten komen. Maar hoe dichterbij ze komen hoe banger je wordt. Want je hebt alleen maar de ervaring dat niemand te vertrouwen is, niet eens je ouders. Iedereen laat je op een bepaald moment vallen of doet je pijn.

Maar je voelt ook de bijna ondraaglijke behoefte van warmte, een arm om je schouder, een schouder om op uit te huilen alles wat je ook maar op tv hebt gezien en nooit hebt ervaren. Dingen die heel mooi en fijn lijken, maar er voor jou niet waren. Je wilt zo graag maar bent zo bang om het risico te lopen om ze dichterbij te laten komen.

Dit is een groot probleem voor mensen met Complex Trauma. Wil je een gezond leven leiden, dan heb je gezonde intieme relaties nodig wat betekent dat je risico’s moet nemen om weer mensen te kunnen vertrouwen. En dat maakt je doodsbang.

Je kunt alleen maar elkaar leren vertrouwen als beiden ook betrouwbare personen zijn. Het kan niet zo zijn dat de één wel betrouwbaar is en de ander niet. Zo’n relatie werkt niet.

De één controleert alles van de ander, om er zeker van te zijn dat andere persoon ook betrouwbaar is en alles klopt met wat er gezegd is. Dit vreet energie maar je angst overheerst, dus moeten deze controles gewoon voor jezelf gedaan worden.

Vertrouwen ontstaat geleidelijk.

Je kijkt naar een persoon in zijn geheel en vertrouwt hem in kleine dingen. Ze bewijzen dat ze in die kleine dingen betrouwbaar zijn. En zo ga je stapje voor stapje ontdekken dat de persoon op steeds meer vlakken betrouwbaar is en denkt: “wauw, dit is een betrouwbaar persoon.

Mensen met Complex Trauma hebben moeite om iemand te vertrouwen of ze willen mensen in 1 dag kunnen vertrouwen. Tevens negeren ze vaak rode vlaggen die aangeven dat de andere persoon niet betrouwbaar is.

Vertrouwen is het resultaat van karakter. Dus waar je naar kijkt om een persoon te leren vertrouwen is: hebben ze karakter? Karakter is het resultaat van de overtuigingen van waaruit iemand handelt.

Respect

Als je geen respect voor je partner hebt of deze heeft geen respect voor jou, zal je nooit een gezonde relatie met elkaar krijgen. Ze kunnen wel naast elkaar bestaan maar je zult nooit echte oprechte intimiteit voelen.

Ontbreekt in een relatie vertrouwen en/of respect dan is de kans maar heel klein dat je een gezonde relatie met iemand zal hebben. Zo gauw het respect afneemt wordt de kans veel groter dat de relatie geen stand houdt. Je denkt nu misschien dat een beetje wantrouwen niet zo’n grote impact heeft op een relatie. Laten we eens naar het volgende kijken:

• Stel je ontmoet iemand die je leuk vindt. Je hebt respect voor deze persoon en je plaatst hem op een voetstuk. Je bouwt een relatie met hem op. Het gaat een hele tijd goed en jullie doen een hoop leuke dingen. Maar na een maand komen er kleine zaken die je pijn beginnen te doen. Die je naar beneden duwen en je teleurstellen. Zo gauw als je deze gevoelens krijgt, verdwijnt het respect voor de ander.

Wat gebeurt er nu eigenlijk van binnen als je respect begint te verdwijnen?

Hier is een kleine checklist:

1. Wat de partner ook probeert om het respect terug te winnen, op de een of andere manier is het niet goed genoeg. Eerst wordt je op een voetstuk geplaatst, omdat je zo’n groot hart hebt en geweldig persoon bent. En nu word je afgeschilderd als “een vrijwilliger “die niet veel kan. Ze proberen je op allerlei kleine manieren duidelijk te maken dat je niks voorstelt. Deze houding komt door het verleden waarin ze heel vaak teleurgesteld zijn geweest of mensen hebben hun veel aangedaan. In gedachten trekken ze het ego van de partner helemaal kapot. Waarom doen ze dit? Omdat ze geen respect meer voor hun partner hebben. Deze switching van respect naar respectloos gebeurt slechts in een seconde. Je wilt dan ook niet je problemen meer delen. En intimiteit stopt. Het volgende stadium is dat de partner op een duidelijke manier je op een grovere manier probeert te raken. Waarom….? Omdat ze geen respect meer voor je heeft. Heb je samen dit stadium in jullie relatie bereikt dan is het bijna onmogelijk om deze relatie nog te herstellen. Ook al komen er excuses dat je niet lekker in je vel zat, of dat je het zo niet gemeend hebt. De partner heeft het ook gevoeld en is respectloos behandeld. De partner gaat zich weren door ook respectloos te worden. En deze relatie is bijna onmogelijk te redden.

Laten we dit plaatsen in Complex Trauma. Dan is dit het resultaat van respectloosheid naar het kind. Voor een kind is het belangrijk dat de ze het gevoel hebben dat ze ook belangrijk zijn en dus gezien worden. Dus respect krijgen. Krijgen ze niet het gevoel dat ze waardevol zijn, ontstaat er Complex Trauma. Dit betekent voor hun dat hun kleine wereldje niet veilig is. Ze worden niet gezien als dat ze iets betekenen of belangrijk zijn. Het voelt alsof hun wereldje niet meer veilig is. Ze zijn altijd op hun hoede.

Sommigen zijn genegeerd en misbruikt. Anderen zijn opgegroeid waarbij ze “grapjes “ over je maakten oftewel sarcasme. Ze maakten grapjes over je die je pijn deden. En iedereen was aan het lachen behalve jij. Als je dan als kind zei: “dit doet pijn” dan deden ze het af met “ach, het was toch maar een grapje”. Maar het bleef van binnen op de 1 of andere manier aan je vreten. Kinderen die met oplossingen en suggesties komen, worden niet serieus genomen. Mensen begonnen met hun ogen te rollen. Ze negeerden je en betrokken je niet bij hun gesprek. Het lijkt net alsof je niet gezien werd. Soms giechelen of lachen ze om wat je zegt.

In sommige gezinnen komt het voor dat je ouders, broers en zussen je een bijnaam geven die je keer op keer pijn doet. Het kinderen kunnen het gevoel krijgen dat ze een last zijn en niks goed kunnen doen. Alsof je “een grote fout” bent oftewel “loser”. Dit alles valt onder respectloosheid. Dit alles heeft een effect op jou.

Uit onderzoek blijkt dat dit je het meest beschadigd heeft. Constant als kind te moeten leven in een omgeving van respectloosheid en dat is tragisch. Een voorbeeld om te laten zien wat respectloosheid voor effect heeft.

Een klein verhaaltje over emoties

Ieder mens heeft emoties. Deze emoties heb je al vanaf het moment dat je wordt geboren. Deze emoties worden in de loop van je kindertijd gevormd. Zo kan de één een bepaalde gebeurtenis niks doen, terwijl de ander door de gebeurtenis boos, verdrietig of bang wordt. Ieder mens is uniek met zijn/haar eigen ervaringen. Emotie hangt samen met gevoel. Ook gevoel is iets dat vanaf je geboorte zich gaat vormen. Het is dus belangrijk dat de ouders hun kind zelfvertrouwen, rust, veiligheid en aandacht geven. Zodat ze op latere leeftijd goed met hun emoties en gevoelens om kunnen gaan.

Onderstaand filmpje geeft op een hele mooie manier weer wat ik hierboven beschreven heb.